یک کشاورز پیشرو: ایران، کشور باغبانی است نه زراعت!

نکاشت و واردات محصولات کشاورزی پر آب برای غلبه بر بحران کم آبی ضروری است
مدیرعامل کشت و صنعت فدک با تبیین چالش های مختلف بخش کشاورزی بر ضرورت رویکرد علمی و آینده نگرانه و پرهیز از برخوردارهای احساسی و غیرعقلایی در بخش کشاورزی تاکید کرد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، سید احمد بلندنظر مدیرعامل شرکت کشت و صنعت زیتون فدک و از کشاورزان و کارآفرینان نمونه و پیشرو که با موضوع چالش های بخش کشاورزی و راه حل های آن در محل پزوهشگاه سخن می گفت در ابتدای سخنان خود به اهمیت محیط زیست و ابعاد بحرانی تخریب کره زمین پرداخت و گفت: بشریت امروز دچار یک انحراف فکری درباره محیط زیست است و تصور می کند ساکنان کره زمین مالک محیط زیست هستند در حالی که ما مستاجر هستیم و موظفیم این امانت را سالم به نسل آینده که مستاجران بعدی زمین هستند تحویل دهیم.
بشر امروز بیش از توان زمین از آن بهره برداری می کند و دیر یا زود تاوان سنگینی بابت این اشتباه پرداخت خواهد کرد.
وی گفت: فائو چند سال پیش برنامه ای برای کاهش شمار گرسنگان جهان تدوین کرد و امیدوار بود طی چند سال شمار گرسنگان جهان را به نصف کاهش دهد اما نه تنها این هدف محقق نشد که شمار گرسنگان جهان افزایش پیدا کرد. در پی آن اجلاسی بین المللی با حضور نمایندگان بخش خصوصی از کشورهای مختلف جهان برای بررسی علت این مشکل تشکیل شد که به نمایندگی از بخش خصوصی ایران گزارشی را برای ارائه در این اجلاس تهیه کردم. جمع بندی تحقیقات ما این بود که علت گسترش گرسنگی در جهان مسابقه بزرگی است که پمپ بنزین ها برای مصرف محصولات کشاورزی با سوپرمارکت ها شروع کرده اند یعنی تبدیل محصولات کشاورزی و غذای مردم مثل ذرت به سوخت خودروها که باید جلوی این غارت جهانی مزارع که سردمدار آن امریکا و اروپا و برزیل هستند گرفته شود.
بلندنظر در ادامه از بی آبی و بیکاری به عنوان دو چالش جدی و خطرناک ایران در آینده یاد کرد و گفت: در سال 91 پیش بینی شده بود که تا سال 1404 در 9 استان کشور با بحران اب مواجه خواهیم شد که البته مدت هاست که با ابعاد نگران کننده این بحران مثل درگیری و اعتراضات ساکنان برخی استان ها برای جلوگیری از انتقال آب به استانهای همجوار رو به رو شده ایم. اگر از همین الان فکری جدی برای رفع این معضل نشود در سال های آینده نمی توان جلوی گسترش بحران را گرفت.
وی با اشاره به بارش های خوب چند ماه پیش گفت: اگر چه در این بارندگی های سیل آسا معادل بارش یک سال کشور به مردم ما عنایت شد ولی هیچ روانآبی که موجب تغذیه ابخوانهای ما شود نداشتیم.
بلندنظر خاطرنشان کرد: به لحاظ علمی باید حداکثر از 42 درصد منایع آب تجدیدشونده استفاده کنیم که این رقم در کشوری مثل اسپانیا به 38 درصد کاهش یافته با این حال در ایران از 80 درصد منابع استفاده می شود که نشان دهنده شرایط بحرانی در بخش آب است. تبعات مصرف بی رویه و نبود دورنگری در مدیریت منابع آب در سایر بخش ها هم به شدت نمود یافته به طوری که بیش از نیمی از دشتهای ایران با معضل جدی فرونشست مواجه هستند.
بلندنظر با تاکید بر ضرورت صیانت از آب و خاک، روند سرسام اور اتلاف و از بین رفتن این دو نهاده مهم کشاورزی را از بزرگترین چالش ها و تهدیدات بخش کشاورزی عنوان کرد و گفت: درست است که همه ما باید در جهت افزایش تولید تلاش کنیم ولی منظور از تولید، تولید منطقی و اقتصادی است. متاسفانه بخشی از تولیدات کشاورزی ما کاملا غیرمنطقی و غیراقتصادی است و در واقع اگر کشاورز ما چنین تولیداتی را نداشته باشد بهتر است.
وی با اشاره به ضرورت توجه و ترویج اصول علمی کشاورزی با نگاه به فناوری های بومی و میراث گذشتگان تاکید کرد و گفت: وزرای کشاورزی، سفرا و دانشمندان برجسته 54 کشور از مجتمع کشت و صنعت فدک بازدید داشته اند و برای بسیاری از آنها سوال بوده که چگونه توانسته ایم دمای محیط را بدون صرف انرژی و استفاده از تجهیزات خاص تا 28 درجه سانتی گراد کاهش دهیم در حالی که کولرهای ابی تا 9 درجه و اسپیلتهای پیشرفته نهایتا 16 درجه دمای محیط را کاهش می دهد. جواب در بادگیرهای عظیمی است که از دیرباز در بسیاری از مناطق کویری کشور وجود داشته اند.
بلندنظر با ابراز تاسف از رواج کشاورزی غیرعلمی در کشور اظهار داشت: برای فعالیت در حرفه کشاورزی هم باید مانند سایر مشاغل صلاحیت و توانمندی های حرفه ای افراد را ارزیابی کرد نه این که هر کس بدون داشتن هرگونه مهارت و علمی وارد این حوزه شود. در این صورت است که بهره وری در بخش کشاورزی افزایش می یابد و با چنین حجمی از اتلاف منابع و ضایعات مواجه نخواهیم بود.
وی فقدان تدبیر و غلبه احساس بر عقل را عامل بروز بسیاری از مشکلات و چالش ها در بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی عنوان کرد و گفت: تدبیر یعنی تفکر همراه با آینده نگری و همچنین عقل گرایی تا چه حد در تصمیم سازی های کشور حاکم است؟ اهداف سند چشم انداز که موعد آن شش سال دیگر (1404) می رسد تا چه حد محقق شده است؟
بلندنظر که در کمال ناباوری برخی چند دهه پیش کشت زیتون در اراضی اطراف قم را اغاز کرده و سالهاست که مزرعه ای چند ده هکتاری را زیرکشت زیتون برده اظهار داشت: برای ایجاد این مزرعه 5 هزار متر مکعب خاک مناسب باغبانی را به این منطقه آوردم و زمین را با خاک جدید آماده کشت کردم. اعتقاد راسخم این است که سم و کود شیمایی ظلم به انسان و طبیعت است و لذا با آبیاری قطره ای و جدیدترین شیوه های علمی و روش های سنتی مقبول، کاشت نهال های زیتون را شروع کردم. در حال حاضر در این مجتمع کلکسیونی از 152 رقم زیتون ایجاد کرده ایم که بسیاری از ارقام آن از مناطق مختلف جهان از جمله ایتالیا و اسپانیا جمع آوری شده اند و خوشحالیم که می توانیم نیاز محققان بخش کشاورزی از جمله دانشجویان را در دسترسی به ارقام خالص زیتون تامین کنیم.
وی با اشاره به پایین بودن بهره وری در بخش های مختلف کشاورزی و دامپروری تاکید کرد: این قبیل مشکلات با شعار دادن و تبلیغات حل نمی شود. بهره وری را هم مثل تکنولوژی باید به مثابه یک کالا دید که دستیابی به آن مستلزم سرمایه گذاری است. برای افزایش بهره وری و تولید محصول بیشتر در واحد سطح باید بذر با کیفیت تر و تجهیزات و فناوری های جدید را در اختیار کشاورزان گذاشت. مثلا وقتی اغلب کشاورزان ما هنوز از تراکتورها وکمباین های قدیمی و فرسوده که سوخت زیادی هم مصرف می کنند استفاده می کنند چه طور توقع داریم که کشاورز بهره وری را بالا ببرد.
بلندنظر با بیان این که این مشکل در واحدهای دام و طیور هم وجود دارد گفت: به ازای یک کیلوگرم افزایش وزن مرغ در ایران دو کیلو و 100 گرم و در اروپا یک کیلو و 700 گرم دان یعنی 400 گرم کمتر مصرف می شود یعنی فقط با بهبود عملکرد در این بخش می توان صرفه جویی عظیمی در هزینه ها داد که تحقق آن نیازمند سرمایه گذاری در بازسازی مرغداری ها و جایگزینی تکنیک ها و ابزارهای جدید است.
وی در خصوص راهکارهای مهار چالش کم آبی و دیگر معضلات بخش کشاورزی گفت: حجم زیادی از آب کشاورزی ما صرف کشت محصولاتی مثل گندم می شود که می توانیم با نکاشت و واردات ارزان گندم از کشورهایی که بارندگی خوب و به موقع دارند از اتلاف این حجم عظیم آب جلوگیری کنیم. متاسفانه هر وقت چنین پیشنهادهایی مطرح می شود ما را به تلاش برای وابسته کردن کشور به خارج متهم می کنند یا می گویند اگر زمانی کشورهای خارجی به ما گندم نفروشند چه کار کنیم. پاسخ من این است که کی سیلوهای گندم ما خالی مانده و نتوانسته ایم گندم وارد کنیم. به فرض که یک زمان واقعا از فروش گندم به ایران خودداری کنند خب در آن موقع می توانیم گندم مورد نیاز خود را در داخل کشت کنیم. مساله اینجاست که اگر به بحران آب توجه نکنیم و بر کشت محصولاتی که به راحتی می توانیم وارد کنیم ادامه دهیم روزی می رسد که نه آبی برای کشاورزی خواهیم داشت و نه پولی برای واردات.
این کشاورز پیشرو در پایان با تاکید بر ضرورت توجه به فناوری مهندسی ژنتیک و کشت محصولات تراریخته در رفع چالش های بخش کشاورزی گفت: در حال حاضر نزدیک به 200 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی دنیا در کشورهای مختلف زیرکشت این محصولات رفته و در آمریکا و اروپا و ... از آنها استفاده می شود. کشت این محصولات به حفظ محیط زیست هم کمک می کند لذا لازم است افراد غیرمتخصص که دانش کافی در این زمینه را ندارند از اظهارنظر و مخالفت با این محصولات در کشور خودداری کنند.