در پی تفاهم نامه چندی پیش سازمان شیلات ایران و پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، جلسه ای به منظور بررسی و احصاء زمینه های همکاری مشترک سازمان و پژوهشگاه با حضور مسوولان مربوطه و مدیران عامل اتحادیه های تعاونی های ماهیان سردآبی و گرمابی کشور در پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی برگزار شد.

مهندس مکرمی در ابتدای این جلسه با اشاره به دامنه گسترده فعالیتهای آبزی پروری که از زمینه های جدیدی مثل پرورش زالو و تکثیر ماهی تیلاپیا تا حوزه دیرپای پرورش انواع ماهیان سردآبی و گرمابی و خاویاری را شامل می شود و تقریبا جایی از ایران وجود ندارد که نتوان یک واحد آبزی پروری را در آن مستقر کرد، گفت: در شرایطی که حدود ۹۰ درصد کشور با مشکل خشکسالی مواجه است، چاره‌ای جز توسعه کاربرد فناوری‌های نوین در بخش آبزی‌پروری نداریم و بر این اساس، تلاش داریم با مشارکت بخش خصوصی از توانمندی‌های پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین در راستای اولویت‌ها و رفع چالش‌های فناورانه حوزه آبزی‌پروری و نهاده‌های مورد استفاده، بهره بگیریم. 

دکتر صالحی جوزانی هم در توضیحاتی با اشاره به قدمت نسبتا کوتاه فعالیت پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در مقایسه با دیگر موسسات تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی گفت: حدود ۲۰ موسسه تحقیقاتی از قبیل موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، موسسه تحقیقات برنج کشور، موسسه تحقیقات خاک و آب، موسسه تحقیقات علوم دامی و موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی در زیرمجموعه سازمان  تات فعالیت دارند که هر یک متولی انجام تحقیقات کاربردی در حوزه تخصصی خود هستند ولی در کنار این موسسات، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ماموریت دارد، فناوری‌های نوین مورد نیاز محققان این موسسات از قبیل نانوفناوری و بیوتکنولوژی را تامین کند. در واقع این پژوهشگاه به عنوان مکمل در زمینه تامین فناوری های نوین مورد نیاز در بخش‌های مختلف کشاورزی، دامپروری، شیلات و ... با دید فناوری به کمک موسسات تحقیقاتی تخصصی می‌آید.

وی خاطرنشان کرد: مثلا واضح است که در زمینه اصلاح ژنتیک گیاهان، دام و طیور و آبزیان، دائما فناوری‌های پیشرفته جدیدی ابداع می‌شوند که امکان تامین تجهیزات بسیار گران قیمت و نیروی انسانی متخصص و زبده در این فناوریها برای فعالیت در هر یک از موسسات تخصصی وجود ندارد و بدین ترتیب پژوهشگاه در قالب همکاری‌های مشترک، نیاز موسسات تحقیقاتی تخصصی سازمان تات را پاسخ می‌دهد. در این راستا در قالب یک طرح بزرگ ملی، پیگیر ایجاد بانک  DNAهمه ذخایر ژنتیکی کشور هستیم که در صورتی که در حوزه آبزیان، سازمان شیلات و بخش خصوصی اعلام آمادگی کنند حاضریم بخشی از بودجه لازم را هم خودمان تامین کنیم و بانک داده ژنتیک آبزیان کشور را ایجاد کنیم.

رییس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به تفاهم نامه مشترکی که آبان ماه امسال به نمایندگی از پژوهشگاه با مهندس سید حسین حسینی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان شیلات ایران امضا کرده اظهار داشت: در این تفاهم نامه بر توسعه همکاری‌های پژوهشی در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین در راستای اولویت‌ها و رفع چالش‌های فناورانه حوزه آبزی‌پروری و نهاده‌های مورد استفاده، تسریع در تجاری سازی دانش‌های فنی موجود در زمینه آبزی‌پروری، نهاده‌های آن و ریزجلبک‌ها و همچنین استفاده از فناوری‌های نوین در مراکز تکثیر و پرورش آبزیان به منظور شناسایی مولکولی و ژنتیکی سویه‌های وارداتی با هدف اعتبارسنجی تخم چشم زده ماهی قزل‌آلای رنگین کمان توزیعی در مراکز تکثیر و تفریخ و ارتقا مدیریت مولدین و بهبود ژنتیکی آبزیان پرورشی با اولویت قزل‌آلای رنگین کمان با تعیین واریانس ژنتیکی جمعیت‌های موجود در مزارع تکثیر کشور تاکید شده است که امیدواریم با همفکری متخصصان سازمان شیلات و بخش خصوصی بتوانیم با شناسایی نیازمندی‌ها و اولویتهای حوزه شیلات به قراردادهای مشخص عملیاتی برسیم.

دکتر مهران عنایتی شریعت‌پناهی، معاون پژوهشی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی هم با اشاره به رویکرد پژوهشگاه به انجام تحقیقات کاربردی و منطبق با نیاز بخش کشاورزی اظهار داشت: در مقایسه با حوزه آبزیان در حوزه هایی مثل باغبانی، تولید بذر و ... تحقیقات و دستاوردهای عملی بسیار بیشتری برای حل مشکلات بخش اجرا داشته‌ایم و خوشحالیم که این فرصت فراهم شده که در حوزه شیلات هم بیش از پیش در کنار سازمان شیلات و تولیدکنندگان بخش خصوصی باشیم.

در ادامه، دکتر زین‌العابدینی، رییس بخش تحقیقات زیست شناسی سامانه ها که تحقیقات متعددی در حوزه آبزیان از جمله شناسنامه ژنتیکی ماهیان دارد توضیحاتی در خصوص فعالیت‌های این بخش در زمینه بررسی ژنتیک ماهیان از جمله ماهیان کپور و ماهی آزاد خزری ارایه داد.

وی گفت: طبق بررسی هایی که در راستای ارزیابی روند احیای ذخایر ماهیان آزاد خزری از نظر ژنومیکی انجام دادیم ضمن شناسایی گونه با بررسی برخی نواحی در ژنوم با مارکرهای متعدد مشخص کردیم که نمونه‌های مورد نظر که از مراکز شیلاتی گرفته شده از همان گونه مورد نظر است و روند انجام شده نسبتا خوب بوده ولی باید اصلاحاتی در نسبت ماهیان صید شده و نمونه های موجود در مراکز صورت گیرد.

در مورد ذخایر ماهیان کپور هم مساله ای که مد نظر بود، شناسایی علت افت عملکرد تولید از بعد اطلاعات ژنتیکی بود مثلا در برخی گونه های مورد بررسی با  یکنواختی ژنتیکی شدیدی مواجه بودیم که ناشی از عمر گله و نبود گله جدید بود. در پروژه ای دیگر نیز بررسی کردیم که آیا در گونه های آندمیک کپور، قابلیت جایگزینی داریم یا نه.

زین العابدینی افزود: کار دیگری که انجام شد اعتبارسنجی سویه های موجود و وارداتی ماهی قزل آلا با شناسایی و بررسی نواحی خاصی از ژنوم و در عین حال بحث اعتبارسنجی تخم‌های چشم زده قزل آلا بود. در حال حاضر هم پروژه مشترکی با موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر در زمینه ایجاد پایگاه جامع اطلاعات مولکولی ماهیان خاویاری و شناسایی جنسیت آنها داریم

مهندس شیرازی، رییس گروه ماهیان سردآبی سازمان شیلات هم گفت: در حالی که در زمینه تولید ماهیان سردآبی رتبه اول را در دنیا در اختیار داریم اما به دلیل این مساله درون آمیزی در داخل گله ها از  مولدین قطع امید شده لذا روی آورده‌ایم به واردات تخم چشم زده که از لحاظ امنیت زیستی چندان جالب نیست. واردات تخم‌های چشم زده متاسفانه باعث بروز بیماریهای ویروسی‌ای شد که نه واکسن دارد و نه قابل درمان است و صنعت آبزی پروری کشور در سالهای ۹۲ و ۹۳ با توجه به عدم آشنایی با این ویروسهای وارداتی خسارت زد‌یادی را متحمل شد. ماهی‌های حاصل از این تخم‌ها کیفیت لاشه بهتر و حجم محفظه شکمی به کل کمتر دارند لذا راندمان تولید گوشت آنها بالاترست که باعث عدم تخم دهی ماهی شده و روی آوردن صرف به  تولید گوشت شده است. در حال حاضر در کشور سه مرکز تحت لیسانس کشورهای پیشرو داریم که تخم را وارد و تخم چشم زده را تحت لیسانس  تولید می کنند.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به مشکل کمبود آب که مهندس مکرمی در آغاز بحث  گفتند کمکی که می خواهیم در زمینه شناسنامه دار کردن مولدین و انتخاب مولدین مناسب برای تکثیر براساس همین شناسنامه است. این کار هم پروژه ای مقطعی نیست بلکه یک کار علمی خدماتی دایمی است که پژوهشگاه می تواند در این حوزه وارد شود.

وی گفت: در کشور، مراکز تکثیری داریم که برای دستیابی به این فناوری ها تا نروژ هم رفته‌اند ولی از توانمندی شما اطلاع نداشته اند که امیدوارم بتوانیم  کارهای خوبی در این زمینه انجام دهیم.

شیرازی با بیان این که بحث بیمه مولدین چند سالی است که به دلیل شناسنامه‌دار نشدن آنها معطل مانده  اظهار داشت: خود شرکتهای بیمه حاضرند در  بحث شناسایی مولدین هزینه کنند. بحث دیگر، ردیابی و تگ گذاری ماهیان پروار است. اگر امکان شناسایی مزرعه منبع ماهیان را داشته باشیم خصوصا در مواردی که در محموله‌های صادراتی به مشکل می خوردیم می‌تواند خیلی از دردسرهای بعدی جلوگیری کند.