بیست و هفتم آذرماه در تقویم هفته «پژوهش و فناوری» امسال به عنوان روز «پژوهش، فناوری و اثربخشی اجتماعی» نامگذاری شده است.

به همین بهانه، پای صحبتهای جمعی از اعضای هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی نشسته ایم تا به عنوان «مشتی نمونه خروار» با گوشه ای از دستاوردهای جدید تحقیقاتی پژوهشگاه آشنا شویم. پژوهشگاهی که شعار هفته پژوهش امسال یعنی «پژوهش اثربخش، فناوری ارزش آفرین و رونق تولید» را سالهاست که سرلوحه فعالیتهای خود قرار داده است.
در مجال کوتاهی که برای تهیه این مصاحبه ها وجود داشت، دکتر مژگان کوثری، دکتر لیلا مامنی، دکتر محمد امین حجازی و دکتر حسین قنواتی در گفت و گو با روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی  از تازه ترین دستاوردهای پژوهشی خود سخن گفته اند.

تولید و فرمولاسیون پروبیوتیک جدید مبتنی بر سویه‌های بومی قارچ تریکودرما.
محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی به دانش فنی تولید و فرمولاسیون پروبیوتیک جدید گیاهی (بیوکنترل/بیوفرتیلایزر) مبتنی بر سویه‌های بومی قارچ تریکودرما دست یافتند.

دکتر مژگان کوثری، عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری این طرح در گفت و گو با روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در خصوص اهمیت این دستاورد تحقیقاتی که حاصل 15 سال پژوهش مستمر بوده است اظهار داشت: سالانه حدود 25 میلیون لیتر انواع سموم شیمیایی و دو میلیون تن کود شیمیایی در مزارع، گلخانه ها و باغ های کشور مصرف می شود که سهم هر ایرانی از این مواد شیمیایی بالغ بر 330 گرم است. به کارگیری چنین حجم عظیمی از مواد شیمیایی تغییرات قابل توجهی در اکوسیستم طبیعی ایجاد کرده و تعادل بیولوژیک انسان ها، جانوران، گیاهان و میکروارگانیسم ها را بر هم می زند.
وی خاطر نشان کرد: کنترل بیماری های گیاهی با استفاده از موجودات زنده ای که توان استقرار و زندگی در خاک و گیاه را داشته باشند و قادر به کنترل یا کاهش عوامل بیماری زا باشند, راه کار مناسبی برای کنترل بیولوژیک عوامل بیماری زای گیاهی است.
می توان با افزایش فعالیت و جمعیت این موجودات مفید در خاک با تغییر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک، بدون ایجاد اثرات نامطلوب از شدت و عوارض بیماریهای گیاهی کاست و بر میزان عملکرد و کیفیت محصولات افزود.
دکترکوثری با بیان این که قارچ تریکودرما با داشتن خاصیت آنتاگونیستی شدید علیه بسیاری از قارچ های بیماری زای گیاهی از موثرترین عوامل کنترل بیولوژیکی محسوب می شود اظهار داشت:  این قارچ از جمله نخستین کلنیزاتورهای خاک است که علاوه بر کنترل و نابودی پاتوژن ها، سیستم ایمنی گیاه را تقویت و افزایش رشد و گسترش سیستم ریشه ای گیاه را سبب می شود.
وی در خصوص دانش فنی حاصل شده که فرمولاسیون پروبیوتیک جدید گیاهی مبتنی بر سویه های بومی قارچ تریکودرما است، گفت: تولید و فرمولاسیون پروبیوتیک جدید حاصل 15 سال تحقیق بر روی 600 جدایه قارچ تریکودرمای بومی است که از مناطق مختلف ایران گردآوری شده اند. این تحقیقات شامل بررسی های مورفولوژی، بیوشیمیایی، مولکولی، ژنتیکی، متازنومی و فرمولاسیون در سطح گلخانه و مزرعه بوده است.
کوثری در ادامه مناسب بودن برای تولید صنعتی، تحمل به طیف وسیعی از ترکیبات حیات کش (Biocide) و امکان کاربرد در کنترل تلفیقی،  کاهش 70 تا 100 درصدی بیماری های مهم گیاهی، افزایش 40 تا 100 درصدی عملکرد در مقایسه با روش سنتی کشاورز ، افزایش توان تحمل تنش خشکی، افزایش حجم ریشه و توسعه سیستم آوندی گیاه، استفاده بهینه از ضایعات کشاورزی به عنوان بستر کشت و کاهش تولید پساب آلوده و مخرب محیط زیست را از جمله دستاوردهای این طرح عنوان کرد.

وی در پایان با اشاره به تجاری سازی و واگذاری دانش فنی تولید و فرمولاسیون پروبیوتیک جدید گیاهی مبتنی بر سویه‌های بومی قارچ تریکودرما تصریح کرد: این دانش فنی  با مجوز انحصاری همراه با پرداخت رویالیتی به بخش خصوصی فروخته شده و شرکت خریدار در استان های مختلف کشور تحقیقات دقیقی را در زمینه اثربخشی این پروبیوتیک جدید بر محصولاتی چون خیار، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، بادمجان، خربزه، لوبیا و ... در سطوح مزرعه ای و گلخانه ای انجام داده که حاکی از اثربخشی بالای آن بوده است.

 با تلاش محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی صورت می گیرد: ساخت و راه اندازی پایلوت سیستم هاضم تولید بیوگاز از زباله های شهری.
طرح ساخت و راه اندازی پایلوت سیستم هاضم بی هوازی تولید بیوگاز از زباله های کلان شهر اصفهان به محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی محول شد.    
دکتر حسین قنواتی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری طرح در گفت و گو با روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اظهار داشت: سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان که یکی از شهرداری های فعال در زمینه مدیریت پسماند و تولید کمپوست از زباله است  به منظور بهینه سازی فرایند تولید کمپوست با کیفیت و بی بو و کاهش  آلودگی های زیست محیطی کارخانه بازیافت در شرق اصفهان درصدد راه اندازی سیستم هاضم بی هوازی برآمده تا ضمن ارتقای کیفیت کمپوست خود برق تولیدی را نیز به شبکه برق سراسری وارد کند. 
وی خاطرنشان کرد: سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان که در این راستا با چند شرکت خارجی از جمله یک شرکتی آلمانی نیز وارد مذاکره شده قصد دارد.
ابتدا پایلوت بومی سازی شده سیستم هاضم این شرکت آلمانی را راه اندازی کند تا میزان دقیق بیوگاز قابل استحصال از مواد آلی پسماند شهر مشخص شده و از اقتصادی بودن پروژه مطمئن شود. در این راستا فراخوانی در سطح کشور انجام شده که در نهایت با توجه به تخصص و تجارب قابل توجه مدیریتی از جمله مدیریت کارخانه تولید بیوگاز از پسماند تهران و مشاوره چندین کارخانه مدیریت پسماند و نیز نگارش مقالات متعدد بین المللی و چاپ کتابی به نام بیوگاز از سوی انتشارات اشپرینگر نیچر که به عنوان رفرنس در مجامع بین المللی نیز معرفی شده، سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان پروژه بهره برداری پایلوت را به پژوهشگاه محول کرده است.

وی در خصوص روند اجرای این قرارداد گفت: قرارداد که از حدود دو ماه پیش اجرایی شده در فاز اول (نظارت بر طراحی و ساخت) است و در فازهای بعد نسبت به بهینه سازی خوراک ورودی به هاضم، شبیه سازی سیستم، بهره برداری از پایلوت شبیه سازی شده سیستم هاضم و بهینه سازی تولید بیوگاز در آن اقدام خواهیم کرد.
دکتر قنوانی در پایان ابراز امیدواری کرد که  با اجرای موفقیت آمیز این پروژه ضمن پاسخ به اعتماد سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان و کمک به حل مساله آنها چالش ها و موانعی که در مقابل راه اندازی سیستم های صنعتی هاضم بی هوازی در کشور وجود داشته نیز برطرف شده و زمینه بهره برداری از این سیستم های کارآمد در شهرها و مناطق مختلف کشور فراهم شود.

طرح پوشش دهی بذر استویا با نانوکامپوزیت ها.

 طرح پوشش دهی بذر استویا با نانومواد زیست تخریب پذیر با هدف بهبود جوانه زنی بذرهای این گیاه در بخش نانوفناوری پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در حال اجراست.
دکتر لیلا مامنی، رییس بخش تحقیقات نانوفناوری پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در گفت و گو با روابط عمومی پژوهشگاه اظهار داشت: گیاه استویا که از آن به عنوان قند گیاهی یاد می شود از مهمترین و مناسبترین جایگزین های قند و شکر مصرفی در صنایع غذایی است. البته مشکلاتی هم در کشت این گیاه وجود دارد که عمده ترین آنها عدم استقرار مناسب بذر در خاک، جوانه زنی محدود بذر و آسیب پذیری بالای آن نسبت به سموم و کودهای شیمیایی است. 
وی خاطرنشان کرد: راهکاری که برای حل این مشکلات اندیشیده شده، پوشش دهی بذر گیاه با استفاده از نانومواد زیست تخریب پذیر است که می تواند مشکل پایین بودن وزن هزار دانه بذر را برطرف و استقرار بذور استویا در خاک را بهبود دهد. بدین ترتیب کشت گیاه تسهیل شده و نیازی به نشاکاری نخواهد بود. 
مامنی تصریح کرد: با پوشش دهی بذر به وسیله نانوکامپوزیت های زیست سازگار که ایمنی و سلامت آنها کاملا تایید شده است می توان ریزمغذی ها و سایر مواد مورد نیاز بذر را به مرور در اختیار آن قرار داد و نیاز گیاه به کود و سم را کاهش داد. بدین ترتیب ضمن این که عملکرد فیزیولوژیک گیاه بهبود می یابد امکان کشت ارگانیک گیاه استویا هم فراهم می شود.

با تلاش محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ، واحد پرورش ریزجلبک ها در حاشیه دریاچه ارومیه ایجاد می شود.
براساس تفاهم نامه سه جانبه ای که بین پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، شیلات و یک موسسه خصوصی منعقد شده واحد پرورش ریزجلبک ها در حاشیه دریاچه ارومیه ایجاد می شود.
دکتر محمد امین حجازی، رییس پژوهشکده بیوتکنولوژی صنایع غذایی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اعلام این مطلب در گفت و گو با روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اظهار داشت: یکی از اهداف پژوهشگاه توسعه آبزی پروری است که مستلزم تامین غذای مناسب برای آبزیان است. ریزجلبک ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم در تغذیه میگو و پرورش ماهی استفاده می شوند که طی تفاهم نامه ای که در سال جاری با شیلات استان آذربایجان غربی و بخش خصوصی امضا کردیم نسبت به آغاز طرح راه اندازی واحد پرورش ریزجلبک در حاشیه دریاچه ارومیه اقدام کردیم.
وی خاطرنشان کرد: ریزجلبک ها علاوه بر نقشی که در تغذیه آبزیان دارند خود به عنوان موجوداتی آبزی با بازار تجاری در حال گسترش در دنیا از اهمیت ویژه ای برخوردارند؛ لذا با توسعه پرورش جلبک می توان علاوه بر کمک به توسعه صنعت آبزی پروری از قبیل پرورش ماهی و میگو، نیاز صنایع مختلف دارویی، آرایشی – بهداشتی و غذایی به فرآورده های حاصل از جلبک ها را هم تامین کرد.
دکتر حجازی درباره روند اجرای این طرح گفت: سویه مناسب بومی منطقه که مشخصات مطلوبی دارد انتخاب و کارهای آزمایشگاهی بر روی آن انجام شده و پروفایل اسیدهای چرب نیز با توجه به تاثیری که در کیفیت محصولات مورد مصرف انسان دارد مشخص شده است. امیدواریم در ادامه با راه اندازی پایلوت واحد پرورش ریزجلبک زمینه ایجاد واحدهای بزرگتر و تولید انبوه ریزجلبک در منطقه را فراهم کنیم.
دانشیار پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در پایان تصریح کرد: تلاش داریم با انتخاب بهترین سیستم پرورش     
با توجه به شرایط منطقه زمینه توسعه واحدهای پرورش جلبک به عنوان شغلی جایگزین در حوزه دریاچه ارومیه را فراهم کنیم.

عکس : حسن سمیعی