رییس بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اظهار داشت: فرصت​های بسیار زیادی برای همکاری در زمینه گیاهان کم آب بر و متحمل به شرایط سخت محیطی از جمله ارزن و سورگوم و نخود و بادام زمینی و دانه​های روغنی و سایر حبوبات آبی و دیم با مجموعه موسسات ملی و بین‌المللی مستقر در هند وجود دارد

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، دکتر بابک ناخدا که در نشستی آنلاین، دستاوردهای شرکت در کنفرانس بین‌المللی ارزن ۲۰۲۳ و بازدید از ایکریسات و موسسه ملی تحقیقات ارزن هند را تشریح می​کرد، تصریح کرد: این قبیل همکاری‌های بین‌المللی به استقرار سیستم کشاورزی هوشمند اقلیم سازگار، کشاورزی پایدار کم نهاده، مدیریت تلفیقی آبخیز و طرح جهش دیمزارها در ایران کمک می‌کند.

 دکتر ناخدا که سالهاست در حوزه گیاهان فراموش شده و در عین حال فراسودمند از قبیل ارزن و سورگوم تحقیق کرده و دستاوردهای قابل توجهی در زمینه معرفی ارقام جدید و مناسب اقلیم کشور این گونه‌ها در ایران داشته از سخنرانان کلیدی «ارزن ـ ۲۰۲۳: رویکردی فرارشته‌ای برای تجدید حیات و پایداری آن» در بمبئی بود.

در این کنفرانس که بهمن ماه ۱۴۰۱ به مناسبت نامگذاری سال جاری میلادی به عنوان سال جهانی ارزن برگزار شد، دکتر ناخدا به عنوان یکی از محققان پیشتاز در حوزه گیاهان جایگزین در سخنرانی خود با عنوان «ارزن و سورگوم به عنوان محصولات اقلیم سازگار برای تأمین امنیت غذایی تحت شرایط تغییر اقلیم در ایران – وضعیت فعلی و چشم انداز آینده» به وضعیت کشت ارزن و سورگوم در ایران و برنامه​ها و چشم‌انداز آینده کشت این محصولات برای تامین علوفه و خوراک دام و مصارف انسانی پرداخت. در روز دوم کنفرانس هم، دکتر زهرا سادات شبر، عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، مقاله مشترک خود با دکتر ناخدا و دکتر فاطمه لونی، پژوهشگر پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در زمینه آنالیز متا QTLهای دخیل در تحمل به خشکی در ارزن دم روباهی را به صورت آنلاین ارایه داد.

رییس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه همچنین در سفر به حیدرآباد هند از موسسه ملی تحقیقات ارزن هند و موسسه بین‌المللی تحقیقات گیاهی در مناطق نیمه خشک گرمسیری(ICRISAT) بازدید و با مسئولان و پژوهشگران ارشد این موسسات گفتگو کرد.

  ناخدا در توضیح برنامه‌های کنفرانس بین‌المللی ارزن و دستاوردهای سفر خود گفت:  سازمان ملل متحد به پیشنهاد هند و با حمایت ۷۲ کشور از جمله ایران، سال ۲۰۲۳ را به عنوان سال بین المللی ارزن نام گذاری کرده که  در این راستا، مراسم ویژه ای در ششم دسامبر ۲۰۲۲ به عنوان مراسم رسمی آغاز سال بین المللی ارزن با حضور رئیس فائو و سفرا و نمایندگان کشورهای مختلف در مقر این سازمان در رم ایتالیا برگزار شد.

وی خاطرنشان کرد: در پی این نامگذاری، فعالیت‌های گسترده‌ای در راستای معرفی و ترویج کشت ارزن و سورگوم در آمریکا، استرالیا، اروپا و خصوصاً هند در حال برگزاری است. مثلاً شبکه ارزن آمریکای شمالی یا NAMA با هماهنگی دانشگاه میسوری در سال جاری هر ماهه وبینارهایی را درباره ارزن و پتانسیل‌ها و مزایای مختلف آن برگزار می‌کند. علاوه بر کنفرانس بین‌المللی ارزن ۲۰۲۳ در بمبئی هند، دومین کنفرانس بین المللی سورگم هم با عنوان "سورگوم در قرن بیست و یکم"  اوایل ماه ژوئن در مونت پلیه فرانسه برگزار می‌شود.

 وی خاطرنشان کرد: دولت هند به منظور توسعه کشت ارزن در آن کشور، گرنت​های بزرگی را به تحقیقات در زمینه جنبه‌های مختلف از قبیل به نژادی، به زراعی، افزایش تولید و فرآوری انواع محصولات، بسته بندی و افزایش ماندگاری و کاهش ضایعات ارزن و سورگوم اختصاص داده است. از جمله این حمایت​ها می​توان به افزایش چشمگیر بودجه پژوهشی موسسه ملی ارزن هند و توسعه فعالیت​های آن حتی در عرصه بین​المللی در نشست اخیر پارلمان با حضور نخست وزیر و وزرای دولت هندوستان اشاره کرد.

ناخدا درباره سخنرانی خود در روز اول این کنفرانس گفت: موضوع سخنرانی من، اهمیت جایگزینی محصولات کشاورزی پرآب‌بر رایج با گیاهانی کم آب‌بر و اقلیم سازگار مثل ارزن و سورگوم در شرایط تغییر اقلیم بود. در این سخنرانی تاکید کردم چون ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و با کاهش بارندگی و افزایش دما و تبخیر و تعرق، تغییر الگوی بارش از برف به باران و پراکنش بسیار نامناسب بارندگی‌ها مواجه بوده، بطوری که عملا در دوره رشد بسیاری از گیاهان بارندگی نداریم و به علت برداشت بی‌رویه منابع از لحاظ دسترسی به آب زیرزمینی هم وضع خوبی نداریم؛ لذا، استفاده از گیاهان عمدتا پر آب‌بر رایج با دوره رشد بالا که عمدتاً هم از آب با ارزش تابستانه استفاده می​کنند، برای تولید علوفه و خوراک دام منطقی نیست و چاره​ای جز رفتن به سمت گیاهان کم آب‌بر یا گیاهانی که لااقل از آب زمستانه استفاده می‌کنند و همچنین استفاده از انواع روش‌ها برای کاهش مصرف آب در مزرعه نداریم.

وی تصریح کرد: صرف نظر از الزامات ناشی از تغییر اقلیم، زمینه و بازار خوبی برای تولید محصولات فاقد گلوتن از ارزن و سورگوم برای مصرف افرادی که به گلوتن حساسیت دارند و افراد مبتلا به دیابت وجود دارد.

رییس بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی که آینده بسیار خوبی را برای گسترش کشت ارزن و سورگوم در ایران با هدف تولید علوفه و دانه با مصارف انسانی و دامی پیش‌بینی می کند، تصریح کرد: در سخنرانی خود اشاره کردم که حدود یک دهه است که با استفاده از ارقام و منابع ژنتیکی بسیار خوبی که از طریق ارتباطات بین​المللی از مراکز بین​المللی و بانک​های ژن دنیا گرفته‌ایم، فعالیت​های گسترده و هدفمندی را روی ارزن و سورگوم آغاز کرده‌ایم و امید می‌رود با معرفی ارقام جدید پرمحصول و کم‌آب بر تحول عظیمی را در زمینه کشت این گیاهان و تولید علوفه و خوراک دام در جهت تامین امنیت غذایی کشور شاهد باشیم.

ناخدا افزود: موضوع دیگری که در سخنرانی خود در کنفرانس بین‌المللی ارزن مطرح کردم، وضعیت و سطح زیرکشت فعلی ارزن و سورگوم و برنامه‌های مختلف وزارت جهاد کشاورزی برای توسعه کشت این محصولات طی برنامه پنج ساله جاری بود.

 در پایان سوالات متعددی از طرف حضار خصوصا محققان هندی مطرح شد و برای همکاری در زمینه تحقیقات و تبادل استاد و دانشجو در قالب فرصت مطالعاتی و اجرای پروژه‌های مشترک خصوصاً در زمینه بیوتکنولوژی غذایی ابراز تمایل کردند که در پاسخ به فعالیت​های پژوهشکده بیوتکنولوژی صنایع غذایی پژوهشگاه اشاره و تاکید کردم که می‌توانند در حوزه​های مختلف با پژوهشکده تبریز همکاری کنند.

وی افزود: در اختتامیه هم رئیس موسسه تحقیقات پنبه هند به نمایندگی از وزارت کشاورزی و دکتر استنلی جانسون قایم مقام مرکز شتاب دهنده نوتری هاب فعال در موسسه ملی تحقیقات ارزن هند که در زمینه تولید غذاهای هوشمند از ارزن و سورگوم و حمایت از استارتاپ​ها فعالیت دارد در خصوص برنامه‌های دولت هند در حمایت از توسعه کشت این محصولات سخنرانی کردند. در این زمینه از جمله اعلام شد که دولت هند به هر  استارتاپ فعال در حوزه تولید فرآورده​های ارزن ۵۰۰ هزار روپیه به عنوان سرمایه اولیه و هزینه های پرسنلی کمک می‌کند.

دکتر ناخدا افزود: در کنار این کنفرانس بین‌المللی، نمایشگاه جانبی از محصولات و فرآورده​های ارزن و سورگوم با مشارکت بخش خصوصی و صنایع غذایی و شرکت​های نوپای تولیدکننده انواع محصولات غذایی و صنایع دستی از ارزن و سورگوم برپا شده بود که پس از افتتاح نمایشگاه به اتفاق رییس دانشگاه و دکتر قادر ولی مرد ارزن هندوستان و میهمان ویژه مراسم، بازدیدی از غرفه​ها و مذاکراتی با شرکت کنندگان جوان داشتم که با شور و شوق محصولات خود را معرفی می‌کردند.

وی افزود: از دیگر فعالیت​های جنبی کنفرانس بازدید از دانشکده مهندسی شیمی و صنایع غذایی دانشگاه بمبئی به اتفاق دکتر چیبوکی اودینگ وه، استاد صنایع غذایی دانشگاه اتاوا کانادا بود. در این بازدید در نشستی صمیمی با دانشجویان تحصیلات تکمیلی ضمن سخنرانی​های انگیزشی، درباره فرصت​های مطالعاتی در ایران و کانادا برای دانشجویان توضیحاتی ارایه دادیم.

ناخدا خاطرنشان کرد: روز بعد برای بازدید از ایکریسات به حیدرآباد رفتم و ضمن جلسات مفصلی که با تیم به زراعی و به نژادی موسسه داشتم پیشرفت های حاصل از ارزیابی لاین ها و ارقام دریافتی از ایکریسات را از بخش​های مختلف این مرکز بین‌المللی که به صورت ویژه در زمینه ارزن مرواریدی و انگشتی، سورگوم، بادام زمینی و نخود و ... کار می کند بازدید داشتم. از جمله بخش​های ایکریسات که زمینه خوبی برای همکاری محققان پژوهشگاه دارد مرکز داده​های بیوانفورماتیک آن است که همکاران ما می​توانند در زمینه تجزیه و تحلیل داده‌ها از تجارب و امکانات آنها استفاده کنند. مجموعه گلخانه‌های تراریخته ایکریسات هم امکانات خوبی را در زمینه تولید گیاهان تراریخته مورد نظر در اختیار استارتاپ ها و مراکز رشد قرار می‌دهد. همچنین در مذاکره با مقامات ایکریست در خصوص ازسرگیری همکاری در زمینه گیاهان متحمل به تنش های محیطی به خصوص افزایش بهره وری آب و مقابله با تهدید خشکی و کم آبی با استفاده از گیاهان جایگزین بحث و تبادل نظر شد.

وی تصریح کرد: در سفر به حیدرآباد، بازدیدی هم از موسسه ملی تحقیقات ارزن هند و شتابدهنده و مرکز رشد نوتری هاب داشتم که طی دیدار و مذاکراتی که با رییس موسسه داشتم، آمادگی خود را برای هرگونه همکاری و تبادل استاد و دانشجو با پژوهشگاه اعلام کردند. در این مذاکرات در خصوص همکاری‌های تحقیقاتی و استقرار زنجیره ارزش ارزن و سورگوم در ایران هم بحث و تبادل نظر شد.

رییس بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی خاطرنشان کرد: در موسسه تحقیقات ارزن هند، مرکز رشدی هم مستقر است که به استارتاپ هایی که محصولاتی در زمینه ارزن و سورگوم دارند کمک می​کند‌. اتفاقا همزمان با من رییس شرکت نستله هند هم در مرکز رشد حضور داشت که به دستور نخست وزیر هند قرار است انواع محصولات ارزن و سورگوم را با برند نستله تولید و عرضه کند.

ناخدا خاطرنشان کرد: ضمن بازدید از مرکز رشد به اتفاق رییس نستله هند در جمع مدیران جوان استارتاپ ها که در مرکز حضور داشتند سخنرانی کردیم و از فرصت​های سرمایه‌گذاری و تولید محصولات مختلف با این گیاهان صحبت کردیم.

وی افزود: بررسی امکان ارتباط با بخش خصوصی و جلب سرمایه‌گذاری طرف خارجی برای تولید غذاهای هوشمند به منظور اشتغالزایی در بخش کشاورزی، بهبود وضعیت معیشتی کشاورزان و ارتقای سلامت شهروندان از دیگر برنامه​های این سفر بود. همچنین در مذاکره با شرکت بین‌المللی تولید بذر «ادونتا» یکی از شرکت​های بزرگ تولید بذر بین​المللی در خصوص دریافت بذور تجاری پرمحصول ارقام زراعی ارزن و سورگوم مذاکراتی صورت گرفت.

وی در پایان ضمن تشکر از سازمان تحقیقات و پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی برای حمایت از انجام این سفر با اشاره به ظرفیت‌های بسیار زیادی که در زمینه همکاری با موسسات تحقیقاتی ملی و بین‌المللی مستقر در هند در زمینه گیاهان جایگزین وجود دارد، گفت: هزینه شرکت در همایش​های بین‌المللی، حدود دو هزار تا دو هزار و ۵۰۰ یورو است،‌ ولی با وجود اهمیت بالای حضور در کنفرانس​ها و مجامع بین‌المللی، مبلغ پرداختی از طرف سازمان تات به هیچ وجه پاسخگوی هزینه​های سفرهای خارجی که با بالا رفتن نرخ ارز به شدت افزایش یافته​‌اند، نیست. مثلا برای این سفر در حالی که تنها شش میلیون تومان از سوی سازمان پرداخت شده بود فقط برای دریافت ویزای کنفرانسی هند ۸۵ دلار (چهار میلیون تومان) پرداخت کردم و اگر حمایت مالی میزبان خارجی در تقبل هزینه اقامت و غذا و ... نبود به هیچ وجه امکان شرکت در کنفرانس را نداشتم.