در نشستی با حضور رئیس، معاونین  و روسای بخش­های تحقیقاتی  موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، زمینه های همکاری های مشترک پژوهشی و فناوری بررسی شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، دکتر صالحی جوزانی، رییس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی  در ابتدای این نشست ضمن خیرمقدم به دکتر نجفیان و هیات همراه به معرفی بخشی از دستاوردهای اثربخش،  فعالیت‌های جاری و برنامه­های آتی پژوهشگاه پرداخت..

وی خاطرنشان کرد: طی حدود دو دهه فعالیت پژوهشگاه حدود  ۷۰ فناوری قابل تجاری سازی بدست آمده است که بخشی از آنها تا  ابتدای سال جاری در قالب  ۳۵ قرارداد انتقال فناوری  به بخش خصوصی منتقل شده است و حداقل  هفت مورد از آنها به معنای واقعی وارد عرصه شده اند و اثربخشی قابل توجهی در بخش کشاورزی داشته­اند .  ناوری‌های راه‌یافته به عرصه  در حدود ۲۰۵ هزار هکتار از اراضی زراعی کشور استفاده شده‌اند باعث ۶۴ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی و ۲۳ هزار میلیارد ریال افزایش درآمد در سال را داشته اند.

صالحی جوزانی تصریح کرد: یکی از دستاوردهای تجاری شده پژوهشگاه که به تنهایی سالی دو برابر کل بودجه پژوهشگاه اثربخشی دارد، فناوری تولید مینی تیوبر سیب زمینی است که پس از ۷۰ سال ایران را در تامین بذر سالم سیب زمینی خودکفا کرده است. پروتکل تولید کشت بافتی بذر سیب زمینی عاری از ویروس حدود ۱۵ سال پیش به رایگان به  شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی واگذار شده که به ایجاد زنجیره تولید بذر سالم سیب زمینی منجر شده است. وی خاطرنشان کرد: پژوهشگاه هر ساله بالغ بر شش هزار هسته اولیه (گیاهچه درون شیشه ای) بذر ۱۷ رقم سیب زمینی را تولید کرده و در اختیار ۱7 شرکت بخش خصوصی قرار می‌دهد و آنها هم با تولید ۱۲میلیون بذر سوپرالیت آن را در اختیار کشاورزان پیشرو قرار می دهند تا بذر الیت مورد نیاز کشور را تامین کنند.

دکتر صالحی جوزانی در خصوص یکی دیگر از دستاوردهای تجاری سازی شده پژوهشگاه که تهیه پایه‌های سیب سالم مالینگ - مورتون است، گفت: میانگین عملکرد تولید سیب درختی در ایران حدود ۱۸ تا ۲۰ تن در هکتار (متوسط تولید سیب درختی در کشور) است در حالی که متوسط عملکرد تولید سیب دنیا ۳۵ تن در هکتار است و در برخی کشورها مثل اتریش به ۸۰ تن در هکتار  هم می‌رسد. علت این تفاوت فاحش، استفاده باغداران آن کشورها از پایه‌های پا کوتاه کننده با عملکرد بالاست. بر این اساس با اجرای طرحی در پژوهشگاه به دانش فنی تکثیر کشت بافتی این پایه‌ها دست یافتیم و آن را در اختیار چند شرکت خصوصی گذاشتیم که طی پنج سال موفق به تولید یک میلیون نهال شدند. وی تصریح کرد: نهال‌های ارقام بومی سیب درختی حاصل از  پایه‌های پاکوتاه کننده در ۲۰ هزار هکتار از باغات کشور کشت شده‌اند که با توجه به این که عملکرد آنها حداقل دو، سه برابر نهال‌های معمولی است، میزان تولید سیب درختی کشور را حدود ۲۰۰ هزار تن افزایش داده‌اند که سودآوری آن بیش از ۱۰۰ میلیون دلار در سال است. 

 رئیس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از دستاوردهای اثربخش پژوهشگاه، تولید پروبیوتیک های دام و طیور مبتنی بر سویه‌های بومی باکتری‌های اسید لاکتیک است. یکی از شرکتهای خصوصی با استفاده از سویه های باکتریایی منتقل شده از پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و  سویه­های خود شرکت، ۱۵ نوع محصول مختلف پروبیوتیک تولید کرده که حجم تولیدات آن تا سال گذشته حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰تن در سال و در سال جاری حدود ۵۰۰ تن بوده است. بازار این محصولات تولید شده حاصل از فناوری پژوهشگاه بالغ بر ۱۰۰ میلیارد  تومان در سال است که البته اثربخشی اصلی آن در کاهش چشمگیر هزینه واحدهای مرغداری و افزایش درآمد مرغداران به دلیل کاهش خوراک و آنتی بیوتیک مصرفی و افزایش ضریب لاشه مرغ‌ها  بالغ بر پنج هزار میلیارد ریال تخمین زده می‌شود

صالحی جوزانی با اشاره به انتقال دانش فنی کود زیستی مبتنی بر تریکودرما به یک شرکت خصوصی که سال گذشته ۲۰ هزار بسته از آن در ۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور استفاده شده و علاوه بر درآمدزایی بالا، تاثیر قابل توجهی در کاهش مصرف سموم شیمیایی و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی داشته است اظهار داشت: سالم سازی ارقام نیشکر از طریق کشت بافت و ترموتراپی از دیگر دستاوردهای پژوهشگاه است. محققان پژوهشگاه به دانش فنی تولید هسته‌های اولیه عاری از بیماری ۲۰ رقم مختلف نیشکر دست پیدا کرده‌اند که بنابر اعلام شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی که از این فناوری استفاده کرده با بهره‌گیری از این ارقام سالم به دلیل کاهش اختلاط و بیماری و در نتیجه افزایش عیار قند و میزان تولید نیشکر، درآمد این شرکت حدود ۵۰ میلیون ریال در هکتار افزایش یافته است.

وی در ادامه یکی دیگر از دستاوردهای تجاری سازی پژوهشگاه را تولید بیوکمپوست غنی شده از پسماندهای نیشکر  عنوان کرد و گفت: با استفاده از این دستاورد که طی 10 سال از اشل آزمایشگاهی به مرحله استفاده در شرکتهای کشت نیشکر رسیده در یکی از واحدهای کشت و صنعت نیشکر سالانه حداقل ۱۰ هزار تن کمپوست از باگاس نیشکر استحصال کرده و مجددا به مزرعه برمی گردانند و سعی داریم به سمت پالایشگاه زیستی برویم که در کنار کمپوست، بیوگاز هم تولید کنیم. با توجه به معضلات ناشی از بر جای ماندن چند میلیون تن باگاس و سرشاخه در مزارع نیشکر، توسعه این قبیل سیستم ها، کمک بسیار بزرگی به کاهش معضلات ناشی از پسماند مجتمع‌های کشت و صنعت نیشکر و محصولات جانبی است.

رییس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به تشکیل شوراهای تخصصی راهبری تحقیقات در حوزه‌های مختلف مرتبط با معاونت‌ها و سازمان‌های اجرایی وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: پژوهشگاه به عنوان هسته اصلی توسعه فناوری های نوین به ویژه بیوتکنولوژی و فناوری نانو در بخش کشاورزی با همه معاونتها و موسسات اجرایی مختلف در وزارت جهاد کشاورزی ارتباط دار  به طوری که در شش شورای راهبری تحقیقات تخصصی در سطح وزارتخانه عضویت دارد و به زودی به عضویت چهار شورای دیگر هم در می آید.

صالحی  جوزانی با بیان این که مأموریت پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، استفاده از فناوری های زیستی و نانو برای حل مشکلات بخش کشاورزی است اظهار داشت: بهبود کمی و کیفی محصولات کشاورزی در راستای تامین امنیت غذایی، ایجاد ارزش افزوده (محصولات فناورانه باارزش) و حفاظت از تنوع زیستی، محیط زیست و توسعه پایدار سه اولویت اساسی فعالیتهای پژوهشگاه را تشکیل می دهند.

وی خاطرنشان کرد: از جمله برنامه‌های تحقیقاتی پژوهشگاه در راستای ارتقای کمی و کیفی محصولات کشاورزی، بحث تولید هسته‌های عاری از ویروس ارقام باغی است. درحال حاضر سالانه بیش از ۲۵ میلیون تن محصول باغی در کشور داریم با این حال هیچ باغی وجود ندارد که با اطمینان بتوان گفت ارقام اصیل و سالم در آن کشت می‌شود. بر این اساس تفاهم نامه هشت جانبه ‌ای با معاونت باغبانی وزارتخانه و موسسه تحقیقاتی و سازمانهای مربوطه منعقد کرده‌ایم تا ارقام مختلف باغی را سالم‌سازی و اصالت ژنتیکی آنها را مشخص کنیم که تاکنون روی ۲۰ رقم و پایه گیاهان باغی کار می‌کنیم.

وی افزود: پژوهشگاه اخیرا در زمینه تولید رقم هم فعالیت ها و دستاوردهای خوبی داشته است که برای مثال می­توان به  تولید رقم  لیموترش پرنیان مقاوم به بیماری جاروک لیموترش که با همکاری محققان موسسه تحقیقات علوم باغبانی  بدست آمده است،  اشاره داشت. همچنین ارقام هیبرید فلفل مبتنی بر فناوری دابلدهاپلوئیدی با همکاری بخش خصوصی و رقم جدید برنج با همکاری  موسسه تحقیقات برنج کشور در دست معرفی هستند.

دکتر صالحی جوزانی، دستیابی به پروتکل تکثیر کشت بافتی خرمای رقم مجول را یکی دیگر از دستاوردهای پژوهشگاه عنوان و خاطرنشان کرد: مراحل انتقال دانش فنی تولید این رقم خرما که به عنوان خرمای مراکشی هم شناخته می‌شود و قیمتی پنج برابر ارقام رایج در کشور دارد با همکاری سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی  بلوچستان و  اتحادیه نخلکاران در حال پیگیری است. با توجه به متوسط عملکرد کشت خرما در کشور که حدود پنج تن در هکتار است ایران با برخورداری از ۲۵۰ هزار هکتار (۲۴ درصد اراضی زیر کشت خرمای دنیا)، سالانه ۱.۳ میلیون تن خرما تولید می کند. از آنجا که متوسط عملکرد خرمای مجول ۱۲ تن در هکتار است اگر فقط ۲۰ درصد اراضی زیرکشت خرمای کشور به رقم مجهول اختصاص پیدا کند ۹۰ هزار میلیارد تومان در سال به درآمد کشاورزان این بخش افزوده خواهد شد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: با موفقیت دیگر محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در دستیابی به پروتکل تولید بذرهای هیبرید سبزیجات به روش اصلاح معکوس و توسعه دانش‌ فنی این بذور زمینه رفع وابستگی کشور در این حوزه و جلوگیری از خروج سالانه  ارز از کشور فراهم شده است.

رییس پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به مشکلات ناشی از تغییر اقلیم و وابستگی کشور در تامین بخش قابل توجهی از خوراک دام به خارج گفت: در راستای کمک به تامین خوراک دام مورد نیاز، محققان پژوهشگاه روی ارقام گیاهی کم آب بر مثل ارزن و سورگوم و گراس‌های سردسیری چندساله  علوفه‌ای و مرتعی که تحمل نسبی خوب به خشکی و سرما داشته و قادر به تولید علوفه زیاد و با کیفیت برای انواع دام هستند کار می‌کنند که در این راستا پایلوتهایی در مناطق مختلف کشور ایجاد شده است. در بحث گیاهان دارویی هم در پژوهشکده متابولیت‌های ثانویه، کارهای خوبی به ویژه روی گیاه شیرین بیان انجام داده ایم و امیدواریم به لاین های پیشرفته و ارقام جدیدی در این گیاه برسیم.

وی خاطرنشان کرد: محققان این پژوهشکده همچنین موفق به  تولید بیوراکتور های ارزانی برای تولید زیست توده گیاهان دارویی شده ‌اند که در مورد برخی گیاهان در هر مترمکعب بیوراکتور یک‌بار مصرف به اندازه یک هکتار مزرعه، زیست توده استحصال می‌شود. تقریبا نیمی از  توان پژوهشکده صنایع غذایی ما هم روی ریزجلبک ها متمرکز شده است.

صالحی جوزانی افزود: در بحث اصلاح نژاد گوسفند هم با توجه به این که تولید گوشت بز و گوسفند در کشور چندان مقرون به صرفه نیست با بخش خصوصی همکاری داریم و در تلاشیم ژن‌های مربوط به چند قلوزایی و ماهیچه‌های بزرگتر را به دام‌های بومی منتقل کنیم. در بحث ذخایر ژنتیکی نیز دو کلکسیون میکروبی منحصر به فرد داریم.وی تولید نانوکود، نانوسموم، نانوسنسورها و نانوکیت‌ها را نیز از دستاوردهای قابل توجه پژوهشگاه عنوان کرد.

دکتر صالحی افزود: پژوهشگاه در کنار فعالیت‌های تحقیقاتی، دو مسوولیت حاکمیتی در حوزه بررسی و ردیابی تراریختگی خوراک دام وارداتی و ارزیابی و تایید محصولات نانوفناوری کشاورزی برعهده دارد و با پیگیری هایی که اخیرا انجام شده در تلاشیم به عنوان آزمایشگاه های همکار سازمان های اجرایی از قبیل سازمان دامپزشکی کشور نیز ارائه خدمت کنیم. 

در ادامه، دکتر شریعت پناهی، معاون پژوهشی پژوهشگاه طی سخنانی با استقبال از گسترش همکاری های تحقیقاتی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اظهار داشت: در بخش های تحقیقاتی زیست شناسی سامانه ها، کشت بافت، فیزیولوژی و نانوفناوری پژوهشگاه، ظرفیت خوبی برای همکاری با موسسه وجود دارد.

در ادامه جلسه، دکتر زهرا سادات شبر، عضو هیات علمی بخش زیست شناسی سامانه ها به برخی طرح ها و پروژه های بخش که می تواند در راستای ماموریتهای موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر باشد اشاره کرد که از جمله آنها شناسایی و اعتبارسنجی نشانگرهای مولکولی پیوسته با ژن های تحمل به شوری جهت استفاده در برنامه های اصلاحی برنج، شناسایی متا QTL ها و ژن های نامزد دخیل در تحمل به خشکی در ارزن دم روباهی به منظور دستیابی به نشانگرهای اختصاصی قابل استفاده در برنامه های اصلاحی و تولید لاین نخود مقاوم به دو نژاد بیماری پژمردگی فوزاریوم به روش تلاقی برگشتی مبتنی بر نشانگر بود.

در ادامه دکتر شریعت پناهی به دستاوردهای تحقیقاتی خود در گروه کشت بافت و سلول پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در زمینه تولید بذرهای هیبرید صیفی جات به روش اصلاح معکوس و تولید گیاهان دابل هاپلویید و دکتر بابک ناخدا، رییس بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه به تحقیقات صورت گرفته و دستاوردهای حاصل شده در زمینه معرفی گیاهان جایگزین سازگار با شرایط تغییر اقلیم از قبیل ارزن و سورگوم و گراس های علوفه ای چند ساله سردسیری اشاره کرد.

دکتر داوودی، رئیس بخش تحقیقات نانوفناوری پژوهشگاه هم با اشاره به کاربردهای متنوع فناوری نانو در زمینه اصلاح و تیمار و داشت و برداشت و انبار بذور، دستاوردها و تحقیقات بخش در این راستا و برخی زمینه های همکاری مشترک در این حوزه را تشریح کرد.

دکتر نجفیان، رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر هم ضمن تقدیر و تشکر با بابت هماهنگی برگزاری نشست مشترک دو مجموعه، با بیان این که هدف از همکاری های تحقیقاتی رسوخ فناوری ها در سطوح مختلف کشاورزی و انتقال بیشتر دستاوردهای موسسه به بخش کشاورزی است، هم افزایی ظرفیت ها و توانمندی های پژوهشگاه و موسسه را گام بلندی در تحقق این هدف عنوان کرد.

وی با استقبال از همکاری با پژوهشگاه در حوزه های پیشنهادی از قبیل استفاده از مارکرهای مولکولی در برنامه های به نژادی،  بذور هیبرید، کوتینگ بذور با نانوذرات، تولید بذر علوفه و ارقام جدید و همکاری در حوزه بانک ژن پیشنهاد کرد که  بحث های تخصصی در زمینه محورهای همکاری مشترک طی جلسات و مذاکرات معاونت های پژوهشی و محققان بخش های مختلف تحقیقاتی پژوهشگاه و موسسه دنبال و تفاهم نامه ای منعقد شود تا بتوان ذیل آن در قالب قراردادهای مشخص، همکاری  های تحقیقاتی پژوهشگاه و موسسه را توسعه داد. 

در پایان مدیران بخش های مختلف تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر هم طی سخنانی با استقبال از گسترش همکاری  های مشترک تحقیقاتی با پژوهشگاه تاکید کردند که با استفاده از توانمندی های دو مجموعه و کاربرد هر چه بیشتر فناوری های نوین در توسعه لاین ها و معرفی ارقام جدید، ضمن کاهش زمان رسیدن به ارقام جدید و کاهش هزینه ها و افزایش دقت  برنامه های به نژادی، کارایی مصرف آب و بهره وری نهاده های کشاورزی و همچنین میزان تولید در واحد سطح افزایش می یابد.